-Zeintzuk dira COVID-19ren ondorioak? Erantzunak emateko, zer nolako gaitasuna daukagu?

JM. A.: Ziur aski, erantzuna oso argia da. Gure bizitzan egoera berria da, gure jarduerak ia erabat gelditu baitira bi hilabetez.

Denok ezagutzen dugun moduan bizitza asko galdu dira, baina ondorio ekonomikoak era handiak dira, historikoki ez baitira ikusi gerra zibiletik edo bigarren mundu-gerratik. Bi hilabeteko konfinamenduak enpresa, autonomo, profesional eta abarretan duen eraginaz gain, sektore batzuetan ondorioak askoz gehiago luzatuko dira (merkataritza, ostalaritza, zerbitzu pertsonalak eta aisialdikoak) eta krisi sakonean bihurtu daiteke.

Gutxi gora behera ezagutzen ditugu bi-hiru hilabete hauetan pilatu ditugun ondorioak, baina ezin dugu aurreratu urtean zehar zer gertatuko den, ziurgabetasuna handia da.

Espero dugu eskaintza krisiaren atzetik eskaera ez etortzea eta susperraldia azkarra izatea.
Espero dugu eskaintza-krisiak ez diola eskariari jarraituko eta susperraldia azkarra izango dela. Egitura produktiboa osorik dago eta normaltasuna berreskuratzeko prest (hori ez da gertatzen gerrak eragindako suntsiketarekin edo 2008ko azken krisiarekin, non finantza-sektoreak berregituratu behar izan zen).

Erantzunaren gaitasunari dagokionez, lau esparru hartuko nituzke kontuan:
- Osasun publikoaren zaintza-sistemak epidemiaren hedapena aurreratzeko orduan huts egin du.
- Osasun-sistema bera askotan baliabide gutxirekin egon da koronabirusak biztanleengan dituen ondorioen aurka borrokatu duen arren.
- Enpresen itxieraren lehen inpaktua saihesteko neurri ekonomikoak hartzeko erreakzioa egokia izan dela uste dut, batez ere ERTEak hartzeko malgutasunarekin, baina baita hainbat eremutatik (Elkargi-ICO, Ogasuna …) hartu dituzten neurriak ere, enpresen eta enpleguaren mantenu handiagoa ahalbidetuko baitute.
- Herritarren erreakzioa, eredugarria izaten ari dela uste dut.

P.L.: Ustez kontrolpean genituen hobekuntza-arloak agerian utzi ditu, bai giza baliabideei dagokienez, bai baliabide materialei dagokienez. Mahi gainean jarri du, gainera, osasuna guztiaren gainetik dagoela, eta gure osasun-profesionalen gaitasunak ere auzi politiko ororen gainetik egon direla.

Krisiak, gainera, estutasunean jarri ditu gure baliabideak. Osasun-arloan eta arlo soziosanitarioan, oinarrian huts egin dugu. hau da, babes materiala eskasa izan da, baina ziur nago horrelako krisi berri bat gertatuz gero, erraz emango diogula erantzuna; baita detekzio-testak ere, kutsatuak bahetzen dituzten bi tresna baitira.

Osasun arloko profesionalak oso agerian egon gara eta kutsadurak eragindako defizitak agerian utzi du lanbidearen esparru guztietan ez dagoela erizaintzako ratiorik; gainera, gure senideak eta lankideak ere arriskuan jartzen genituen, koronavirusaren karga birala dela eta.

Gainera, pazienteekiko hurbiltasun horren ondorioz, familien drama eta dueluen arteko zubia egin dugu, eta horrek, estresarekin eta COVID-19ren aurrean genuen ziurgabetasun handiaren nekearekin batera, gure sendotasun psikoemozionala ere frogatu du, gure bizitzan inoiz ezagutu ez den modu batean.

Azkenik, krisiak agerian uzten du erakundeek asko egin behar dutela profesionalen alde; zerbitzu askotan bizi den gizatasunik eza ezin da berriro errepikatu. Liderrak eta adituak behar dira protokoloei buruzko erabakiak hartzeko, eta horiek adostu eta zerbitzu bakoitzaren errealitatera egokitu behar dira. Horiek kontuan hartu behar dira.

Bestalde, profesionalei esker, ezagutza eta trebetasun pertsonalei eta herritarrekiko enpatiari dagokienez kualifikazio handia dutenak, erantzuteko gaitasuna ez dela inoiz behar bezala onartuko uste dut.
Gainera, profesionala datorren edozertarako prestatzen ari da. Duela bi hilabete baino askoz gehiago dakigu, izan ere, bizi izan dugun segurtasun falta hori kontrol handiagoa izango duen alderdia izango baita.

D.Z.: COVID-19a sendotzat jotzen genituen ziurtasun eta lorpen ugari aurretik eraman dituen tsunamia izan da, hala nola gaixotasun infekziosoen kontrola, eta gizakion zaurgarritasuna agerian utzi duena. Baina herritarren erantzun aparta ere utzi digu.

Osasunaren langileen jokabideak, batzuetan badintza beldurgarrietan eta zama pertsonal handiarekin lan egin dutenak, guztion txaloak merezi izan ditu. Baina baita zaharren egoitzetako profesionalen, farmazien, supermerkatuen, polizien, etxez etxeko banatzaileen eta euren onena eman duten beste askoren jarrerak ere. Eta, nola ez, bi hilabete amaigabe hauetan etxean egon diren guraso eta haurren ahalegina. Uste dut gure gizarteak, oro har, sufrimendurako eta diziplinarako gaitasun goraipagarrien adibide bat eman duela. Zorionak.

-Zer ikasi dugu?

JM.A.: Honek argi utzi digu badirela aurreikusi ezin ditugun fenomenoak, gure bizitzan eragin handia dutenak gainera, gaur egun “zisne beltzak” izenez ezagunak direnak hain zuzen ere. Orain osasun larrialdia izan da, baina bihar izan daiteke zibereraso bat, hondamendi natural bat edo gure radarraren barruan ez daukagun zerbait.
Eta erreakzionatzeko nolabaiteko gaitasuna izateko eta gizarte-ongizatean duen eragina txikiagotzeko, ondorengoa beharrezkoa da:

Malgutasun handia maila guztietan: enpresetan, administrazioetan, hezkuntza-sisteman, osasunean, etab. Horretarako, beharrezkoa da elkarrizketa, akordioak, eta pertsonengandik behar bezain hurbil dagoen eta kasu bakoitzean beharrezkoak diren akordioei estaldura emateko (orain ERTEekin ikusi dugunez, adibidez) malguna den legedia.

Alerta goiztiarren sistemetan inbertitzea eta fenomeno horiei aurrea hartzea. Ikuspegi laburtuak sistema horiek alde batera uztera eraman gaitu tradizioz, garestiak direlako, baina zenbat balioko zuen astebete lehenago jardun ahal izateko behar zen informazioa edukitzeak? Jar dezagun balio bat eta inbertitu dezagun kopuru horren % 5a.

Finantza-osasunaren beharra maila guztietan (familia, enpresa, herrialdea), kasu bakoitzean fenomeno horiei aurre egiteko behar diren inbertsioak eta gastuak egin ahal izateko.

P.L.: Krisi gabinete eta profesional adituen arteko koordinazioa ezinbestekoa dela.
Teknologia berriek detekzio sistema arinagoak eta azkarragoak garatu behar dituztela.
Zaintzan giza alderdia funtsezkoa dela eta garrantzi horretako pandemia bati ekiteko modua giza ezagutza, trebetasun eta tresnen batura dela. Taldeak indartu eta prebentzioa zentzu guztietan egiteak krisi honen egunerokoan izan den praxi txarra eta sufrimendua saihestuko lituzkeela, eta, jakina, onarpenak beti laguntzen duela.
Ikasi dugu herritarrek, jarraibide zehatz eta argiekin, arduraz eta gizalegez erantzuten dutela, bidean asko galdu badute ere: senideak, lanak, klaseak eta ikusteko dagoen beste asko.

D.Z.: Funtsean, bi gauza. Lehenik eta behin, adinekoentzako egoitzen egoeraz eta hobetu beharreko arloez jabetu gara. Eta ez da lan hutsala. Bestalde, osasun publikoaren eta baliabide urriekin gaitz handiagoetatik babestu gaituzten osasun-profesionalen balioaz ohartarazi gaitu. Era berean, horrelako hondamendi bati aurre egiteko gure gaitasun eza agerian geratu da. Hemendik aurrera, prebentziozko neurriak hartzeaz gain, gertatutakoaren inguruan hausnarketa egin behar dugu, non huts egin duen sistemak ikusi eta zer egin horrelakorik berriro gerta ez dadin finkatu behar dugu.

-Zer nolako etorkizuna aurreikusten da COVID-19aren ondoren?

JM.A.: Batzuek esaten dute gure bizitza osoa aldatuko dela, eta beste batzuek, aldiz, hilabete hauek igarota berdin jarraituko dugula diote.

Ziur asko, gure jarrerak bi mutur horien artean egongo dira epe ertainean, eta epe luzeagora gure joerara itzuliko gara, eta litekeena da hau anekdota gisa gogoratzea.

Epe laburrean zenbait jokabide aldatuko dira. Segur aski, lehen ziurtzat jotzen genituen eguneroko gauza batzuk gehiago baloratuko ditugu, tokian tokikoa, harreman pertsonalak…

Digitalizazioaren garapena ere gure erresistenzia batzuen gainetik jauzi bat eman duela dirudi: bilerak, erosketak, izapideak… Uste dut, onerako, joan-etorrietarako denborak aurreztuko ditugula eta ingurumen-inpaktu txikiagoa izango dugula, jarduera mota horiek gehiago konbinatzen ditugulako gure eguneroko bizitzan. Eta horrek gure produktibitatea hobetuko du, kontakturik ohikoena, gure prestakuntza.

Beste esparru batean, litekeena da globalizazioaren fenomenoan nolabaiteko berregokitzea gertatzea, eta hurbilagoko sistema edo ekoizpen kritiko batzuk mantentzearen aldeko apustua egitea.

Eta beste maila batean, egoera horretatik ateratzeko zorpetzea handia izango da. Azken batean, gure seme-alabek edo bilobek ordainduko dute, eta, beraz, pobretzen ari gara. Horregatik, uste dut belaunaldi horiek zaindu behar ditugula, denontzako enplegu-aukerak eskaintzeko esparru horretan lana aurkitzeko zailtasuna handiagoa izan baitute.

P.L.: Errealitate berrira egotikutako etorkizuna gizartean, enpresetan eta erakundeetan. Pandemiak gizarteko arlo guztietan eragina izan du, osasun arloan, hezkuntzan , guztion ekonomian eta errekuperaketa oso motela izango da, Covid-19aren aurkako konponbiderik ez dagoen bitartean hor baitago berrageldiaren arriskua.

Bestalde, Erizaintzaren lanbideari dagokionez, pandemiak eman digun aldartearekin eta aukerarekin planteatzen da etorkizuna, konturatzeko ebidentzian oinarritutako zaintza profesionalen etorkizuna Erizaintzako profesionalek gidatzen dutela, eta gai izan behar dugula erronka horiei aurre egiteko, beldurrik gabe, horretarako prestatu garelako.

Ezagutza garatzen jarraitu behar da, eta herritarrengan eragina duten erabakiak hartzen diren estamentu guztietan onarpena eta gure tokia eskatzen jarraitu behar da. Alde horretatik, saiatuak izango gara.
Hori guztia herritarrei zerbitzua ematen dieten profesional guztiekin lankidetzan eta koordinatuta. Denok ahaleginak ugaritzeak eragiten du, egoera txarrenetan ere, aurrera ateratzea.

D.Z.: Epidemiaren fase akutua gainditu ondoren, lehenik eta behin egoera ekonomiko oso zail bati aurre egin behar diogu, eta egoera horren ondorioak hilabete eta urteetan zehar luzatuko dira. Udazkenean, erronka berri bat izango dugu ikastetxeetara itzultzean. Inork ez daki agerraldi gehiago egongo diren eta nolakoak izango diren, ezta COVI-19 urtaroko gaixotasunean bihurtuko ote den. Eta duela bi hilabete imajinaezinak ziren gure bizitzako aldaketetara ohitu beharko dugu.

Baina berri ona da munduko zientzia guztia gogor ari dela lanean arma diagnostiko eta terapeutiko berrien garapenean. Erabakiak hartzeko eta gu babesteko segurtasun handia emango diguten test errazagoak eta azkarragoak agertuko dira. Tratamendu antibiral berriak armategi terapeutikoan gaineratuko dira. Litekeena da hurrengo hilabeteetan txerto bat edo gehiago agertzea ere. Azken finean, onena itxaron behar dugula uste dut, baina txarrenerako prest egon.