Diagnostikari dagokionez, Euskadiko, Espainiako edo Europako arku atlantikoko beste hiri batzuei dagokionez, Donostia hiri zahartua da, pobrezia eta desberdintasun tasa txiki samarrak dituena. Era berean, errenta altua, langabezia-maila ertainak, eta jaiotza zein inmigrazio-tasa txikiak ditu. Gainera, komunitate-ekipamenduei eta osasun, gizarte eta hezkuntza zerbitzuei dagokionez, nahiko ondo hornituta dagoen hiria da.

Hurrengo urteetan hiriak aurre egin beharreko prozesu sozioekonomiko eta demografikoak ere aski ezagunak dira: biztanleriaren zahartzea, zainketen krisia, enpleguaren prekarizazioa, desberdintasunaren hazkundea, digitalizazioarekin eta globalizazioarekin lotutako ekoizpen-aldaketak, bizitegi-banaketaren arriskuaren areagotzea, bizitza autonomoa ahalbidetzen duten ondasun eta zerbitzuen kostua handitzea… Honako hauek dira, ziurrenik, datozen urteetako testuinguru sozioekonomikoa definituko duten elementuetako batzuk.

Testuinguru honetan, Donostiak epe ertain eta luzera planteatzen dituen erronkak, elkarrekin harremana duten bost eremu nagusiekin lotura dute: berdintasuna, enpleguaren kalitatea, zaintzak, kanpoko biztanleen integrazioa eta, horren guztiaren ondorioz, komunitateko kide izatearen sentimendua mantendu ahal izatea; hiriarekiko, bere ezaugarriekiko eta egiturarekiko harreman sentimentala hain zuzen ere.

Arrazoizko berdintasun-mailei eustea funtsezko betekizunetako bat izango da gizarte-kohesio maila jakin bati eutsi nahi bazaio. Desberdintasunaren hazkundea – bai errenta-fluxuei dagokienez, bai hain hautemangarriak ez diren beste elementu batzuei dagokienez, higigarrien eta higiezinen ondarea, harreman-sareak, astialdiaren eskuragarritasuna, hilkortasuna, eragin politikoa edo haurtzaroko bizi-aukerak bezala, besteak beste – gizarte-kohesioa gehien mehatxatzen duten arrazoietako bat da, zalantzarik gabe. Hiri desberdinenak, salbuespenak salbuespen, kohesio gutxien dutenak dira eta desberdintasunari aurrea hartzeko, hiri-politiketatik ere birbanatzeko eta aurrebanatzeko formula berritzaileak garatu behar dira.
Desberdintasuna neurtzen duten adierazleen hobekuntzak eta Donostiaren egoera onak, gure inguruko beste lurralde batzuekin alderatuta, ezin dute ezkutatu kolektibo espezifikoei neurriz kanpo eragiten dieten pobrezia-poltsen iraunkortasuna (seme-alabak dituzten familiak, bereziki ugariak eta guraso bakarrekoak; gazteak; etorkinak; kualifikazio urriko pertsonak …), pobrezia-egoera larrienen kronifikazioa eta, batez ere, ongizate-egoeran eta prekaritatean bizi den biztanle sektore txiki baina garrantzitsuenaren artean dagoen aldea sendotzea.

Errenten arteko desberdintasunaren gaia ezin da aipatutako bigarren erronkatik bereizi: gizarte-kohesioa kalitatezko enplegua sortzeko eta enpleguaren prekarizazioa prebenitzeko gai den ekoizpen-eredu bat mantentzean datza (berdin banatuta, bestalde). Zalantzarik gabe, gure ongizate- eta gizarteratze-ereduek aurre egin beharreko oinarrizko erronketako bat da lan-merkatuaren prekarizazioa eta prekarietatearen larrialdia kategoria sozial gisa. Ezin da ahaztu, langabeziarekin batera, enplegu prekarioa – soldata baxuak, aldizkako enpleguak, lan-eskubideen atzerakada … – pobreziaren arrazoi nagusietako bat dela gaur egun, eta enpleguaren ahalmen inklusiboaren higadura dela oraindik indarrean dagoen gizarteratze-ereduaren mehatxu nagusietako bat.

Bizi-itxaropenaren hazkundeak – lehen mailako gizarte-konkista – zainketen krisiari erantzun iraunkorra eman behar zaiola esan nahi du, ekoizpen eta ugalketa-lanak konbinatzea ahalbidetuko duten formulak bilatuz, biztanleria zahartuta dagoen eta emakumea lan-merkatuan sartu eta familia-eredu zaharra agortu behar den testuinguru batean, non gizonek etxetik kanpo lan egiten zuten eta emakumeek barruan. Aldaketa horiekin batera, eskura ditugun aurreikuspen demografikoek pentsarazten digute zainketen krisia areagotuko dela datozen urteetan. Baina, gainera, zaintza horien edukiari buru eta adineko pertsonei eman behar zaien arreta motari buruzko gogoeta egin beharra dago, pertsonan oinarritutako arretaren ikuspegitik.

Zainketen gaiarekin batera, erronka demografikoari ere erantzun behar diogu, jaiotza-tasen igoera bultzatuz eta, batez ere, gazteek beren familia-proiektuak gauzatu ahal izatea erraztuz. Gaur egun, pertsona askok nahi baino gehiago atzeratzen dute seme-alabak izateko unea, eta/edo nahi baino seme-alaba gutxiago dituzte. Egoera horretara, lan- eta bizitegi-prekarietatearen goranzko mailez gain, gure gizarteak Europako gizarteen erronka nagusietako bat konpontzeko gai izan ez direlako iritsi gara: emakumeak soldatapeko lanean sartzea ez da egokia izan gizarte-egiturak errealitate berri horretara egokitzeagatik, ez eta gizonak ugalketa- eta zaintza-lanetan behar adina erantzunkizun izateagatik ere. Hori dela eta, ezinbestekoa da gazteen emantzipazioa erraztuko duten politikak bultzatzea, kontziliazio erantzukiderako eta haurren zaintzarako neurriak garatzea, eta gizarte-, hezkuntza- eta kultura-zerbitzu irisgarriak, eskuragarriak eta kalitatezkoak haurrei eskaintzea (eta, bereziki, baliabide ekonomiko eta kultural gutxiago dituzten familietan hazten diren haurrei).

Horrek guztiak, jakina, etxebizitza eskuratzeko politika oso desberdinak bultzatzea eskatzen du – Inbertsio ekonomikoari, anbizioari, diseinuari eta abarri dagokienez –, orain arte hirian garatu direnekin alderatuz.

Azkenik, Donostia bezalako hiri txiki eta kulturalki homogeneoetara gero eta jende gehiago etortzen ari denez, aniztasunaren kudeaketa eta jatorri oso desberdineko pertsonak partekatutako balioetan integratzeko beharra jarri behar dira mahai gainean, funtsezko erronka gisa. Berdintasunaren ikuspegitik, argi dirudi etorkin jatorriko pertsonek askotan integrazio zailtasun handiei aurre egin behar dietela, eta haien bizi-baldintzak, oro har, gainerakoenak baino okerragoak direla. Iritsi berri diren biztanleen beharrak integratzea eta horiei erantzutea – askotan laguntza-sarerik edo integrazio azkarra ahalbidetuko dieten lan-kualifikazioko mailarik izan gabe – lan konplexua da berez.

Nolanahi ere, aniztasunaren auziak garrantzi handiagoa hartzen du kontuan hartzen bada migrazio-saldo positiboa mantendu behar dela biztanleriaren zahartzearen ondoriozko beharrei erantzuteko. Adituen iritziz, Ongizate-Estatu tradizionalak testuinguru etniko, kultural eta erlijioso homogeneoetan funtzionatzeko diseinatu ziren. Kultur aniztasunak, adituen arabera, elkartasun kolektiboa posible egiten duten loturak ahultzen ditu. Beraz, ez da ahaztu behar orain gizarte-babeseko sistemek dituzten arazo asko – mugimendu erreakzionarioen eta xenofoboen gorakada barne – immigrazioaren hazkundeak eta migrazio-fluxu berri horietatik eratorritako kultura-aniztasunezko testuinguruetan gizarte-babeseko sistemak kudeatzearen zailtasunetik datoztela.